De helende kracht van trauma-sensitieve beweging: Het lichaam als poort naar herstel

Door Esther van der Sande, trainer in de Benelux voor trauma-sensitieve yoga

Trauma nestelt zich diep in ons wezen – niet alleen in onze geest, maar ook in ons lichaam. Voor velen blijft het trauma als een verborgen last aanwezig, met zowel fysieke als emotionele littekens als gevolg. Het lichaam onthoudt wat woorden vaak niet kunnen uitdrukken. Hoewel we trauma vaak benaderen vanuit een mentale invalshoek, wordt steeds duidelijker dat het lichaam een fundamentele rol speelt in hoe we trauma ervaren én verwerken. Trauma-sensitieve yoga biedt een unieke benadering die ons opnieuw met het lichaam verbindt, veiligheid creëert en ruimte biedt voor herstel.

Dit artikel verkent de transformerende kracht van deze benadering en het baanbrekende werk van pioniers zoals Bessel van der Kolk en David Emerson.

Het lichaam en trauma

Dr. Bessel van der Kolk, een van de meest toonaangevende experts op het gebied van trauma, heeft zijn carrière gewijd aan het onderzoeken van de diepe impact van trauma op zowel geest als lichaam. In zijn veelgeprezen boek The Body Keeps the Score beschrijft hij hoe trauma zich in het lichaam vastzet en daar blijft, zelfs wanneer we het mentaal proberen weg te duwen. Dit kan zich uiten in fysieke spanningen, dissociatie of een aanhoudend gevoel van onveiligheid in het eigen lichaam.

Ik herinner me een verhaal van een cliënt, een vrouw die na een ernstig ongeluk continu in een staat van hyperalertheid verkeerde. Hoewel haar fysieke wonden waren genezen, vond ze geen rust. Elke onverwachte beweging, elk hard geluid bracht haar terug naar dat moment van paniek. Ze voelde dat haar lichaam haar in de steek had gelaten – ze was zichzelf niet meer. Zoals Van der Kolk beschrijft, is dit een duidelijk voorbeeld van hoe trauma ons lichaam gevangen houdt. Van der Kolk benadrukt dat alleen praten over trauma vaak niet voldoende is om de fysieke reacties die door trauma worden getriggerd te doorbreken. Het lichaam betrekken in het genezingsproces is van vitaal belang. Hier komt trauma-sensitieve yoga in beeld.

Trauma-sensitieve beweging

David Emerson, een pionier op het gebied van trauma-sensitieve yoga, werkte nauw samen met Bessel van der Kolk om een benadering te ontwikkelen die speciaal is afgestemd op mensen met een trauma-achtergrond. Deze methodiek verschilt sterk van traditionele bewegingsvormen, die vaak prestatiegericht zijn. Bij trauma-sensitieve yoga ligt de nadruk juist op veiligheid, keuzevrijheid en het langzaam herstellen van de relatie met het lichaam.

Keuzevrijheid en herwonnen controle

Voor mensen die trauma hebben doorgemaakt, kan het gevoel van controleverlies allesomvattend zijn. Trauma-sensitieve beweging biedt mensen een ruimte waarin ze die controle stap voor stap kunnen terugwinnen. Er zijn geen vaste regels, geen druk om bepaalde bewegingen perfect uit te voeren. Deelnemers bepalen zelf welke bewegingen prettig voelen en worden aangemoedigd om hun eigen tempo te volgen. Dit helpt niet alleen de fysieke controle te herstellen, maar versterkt ook het gevoel van autonomie.

Een andere cliënt, een man die al jarenlang worstelde met complexe PTSS na een traumatische jeugd, beschreef hoe hij zich gevangen voelde in zijn eigen lichaam. Toen hij begon met trauma-sensitieve yoga, was hij aanvankelijk terughoudend, maar na verloop van tijd voelde hij hoe hij langzaam meer controle en rust vond.

Geen fysieke correcties

In veel bewegingslessen zijn fysieke correcties gebruikelijk om de deelnemers te helpen bepaalde houdingen aan te nemen. Bij trauma-sensitieve benaderingen wordt fysiek contact echter vermeden. Dit kan namelijk onveilig aanvoelen voor mensen met een trauma-achtergrond. Deelnemers worden aangemoedigd om hun grenzen te verkennen zonder dat iemand hen corrigeert of aanraakt. Het draait niet om perfecte uitvoering, maar om het ontdekken en respecteren van het eigen lichaam.

Ademhaling en lichaamsbewustzijn

Een ander essentieel aspect van trauma-sensitieve yoga is de focus op ademhaling en lichaamsbewustzijn. In plaats van complexe houdingen, ligt de nadruk op subtiele, zachte bewegingen en het ontwikkelen van een bewustzijn van het lichaam. Veel deelnemers beschrijven deze ervaring als rustgevend en helend, omdat ze hun lichaam zonder angst of druk kunnen ervaren.

Een veilige omgeving

De omgeving waarin trauma-sensitieve beweging plaatsvindt, speelt een grote rol. De ruimte moet uitnodigend zijn, zonder harde lichten of storende geluiden die de zintuigen kunnen overweldigen. Een gevoel van veiligheid is essentieel om deelnemers in staat te stellen zich te ontspannen en open te stellen voor het proces.

Het lichaam als sleutel tot heling

Bessel van der Kolk en David Emerson hebben herhaaldelijk aangetoond dat trauma niet alleen de geest, maar ook het lichaam verstoort. Het lichaam herinnert ons aan pijnlijke gebeurtenissen, zelfs als we die mentaal willen vergeten. Trauma-sensitieve beweging biedt een weg om deze gebroken relatie met het lichaam voorzichtig te herstellen. Het stelt mensen in staat om opnieuw veiligheid te ervaren, zowel fysiek als emotioneel.

Veel deelnemers aan trauma-sensitieve yoga programma’s melden dat ze zich voor het eerst in lange tijd weer verbonden voelen met hun lichaam. Een cliënt vertelde eens: “Voor het eerst in jaren voel ik dat dit lichaam van mij is. Het is alsof ik langzaam terugkom bij mezelf.” Deze eenvoudige maar diepe verschuiving markeert het begin van een helende reis.

De wetenschappelijke onderbouwing

Uit onderzoek blijkt dat beweging aanzienlijke voordelen heeft voor het autonome zenuwstelsel, dat bij mensen met trauma vaak uit balans is. Dit systeem reguleert functies zoals hartslag en ademhaling. Trauma kan dit systeem in een constante staat van paraatheid brengen, bekend als de ‘vecht- of vluchtreactie’. Beweging, met zijn nadruk op gecontroleerde ademhaling en zachte bewegingen, helpt deze reacties te reguleren en bevordert een staat van ontspanning.

In een studie onder leiding van Bessel van der Kolk werd aangetoond dat trauma-sensitieve yoga de symptomen van posttraumatische stressstoornis (PTSS) aanzienlijk kon verminderen. Dit bevestigt wat veel beoefenaars al hebben ervaren: het lichaam kan een krachtig middel zijn in het herstel van trauma.

Gemeenschap en collectieve heling

Naast de persoonlijke voordelen heeft trauma-sensitieve beweging ook een verbindende werking binnen gemeenschappen. Het gezamenlijk bewegen in een veilige omgeving schept een gevoel van steun en veiligheid. Dit is niet alleen essentieel voor individueel herstel, maar draagt ook bij aan de veerkracht van gemeenschappen. Trauma-geïnformeerde organisaties, waar empathie en veiligheid centraal staan, kunnen profiteren van de kracht van deze benadering om een gezonde en veerkrachtige cultuur te creëren.

Slotgedachte

Trauma-sensitieve yoga biedt een hoopvolle weg naar herstel. Het lichaam, dat vaak de drager is van pijnlijke herinneringen, kan dankzij deze benadering een bron van kracht en genezing worden. Het werk van Bessel van der Kolk en David Emerson laat ons zien dat het lichaam niet genegeerd mag worden in het genezingsproces. Doe mee met onze trainingen en ervaar zelf de kracht van trauma-sensitieve beweging.

Of je nu op zoek bent naar persoonlijke begeleiding of naar manieren om trauma-geïnformeerde ruimtes te creëren binnen jouw organisatie, wij bieden op maat gemaakte incompany trajecten en individuele online sessies. Met praktische technieken zoals trauma-sensitieve yoga en ademhalingsoefeningen, afgestemd op de unieke behoeften van elke deelnemer, helpen we je om weer verbinding te maken met je lichaam en een diep gevoel van veiligheid terug te vinden. Neem contact op met Esther (esther@traumasensitiveyoganederland.com) voor het maken van een afspraak en zet de eerste stap naar herstel en welzijn.